Η σημασία της διαφορετικότητας και οι θετικές επιπτώσεις της τέχνης - ζωγραφικής στα άτομα με αναπηρία.

Στην ελληνική έννομη τάξη, σύμφωνα με το Ν.4074/2012-Φεκ 88Α  αναγνωρίζεται ότι η αναπηρία είναι μια εξελισσόμενη έννοια, η οποία προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ των εμποδιζόμενων προσώπων και των περιβαλλοντικών εμποδίων και των εμποδίων συμπεριφορά που παρεμποδίζει την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή τους στην κοινωνία.

Στο άρθρο 21 παρ. 6 του Ελληνικού Συντάγματος, τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη, και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας.

Οποιαδήποτε διάκριση, αποκλεισμό ή περιορισμό βάσει αναπηρίας, η οποία έχει ως στόχο να εμποδίσει ή να ακυρώσει την αναγνώριση, απόλαυση ή άσκηση, σε ίση βάση με τους άλλους θίγει τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η κινητικότητα- κινητική ανάπτυξη στα άτομα με αναπηρία αποτελεί

βασική προϋπόθεση για να μπορέσουν να εκτελέσουν μια δεξιότητα, είναι η ικανότητα των ατόμων να μπορέσουν να εκτελέσουν συγχρόνως πολλές και ποικίλες κινήσεις, εκούσια να τις ελέγχουν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσής τους (Kopp 1982, Κουτσούκη 2001). Στις κινητικές δεξιότητες συγκαταλέγονται η αδρή και λεπτή κινητικότητα, οι οποίες απορρέουν ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ικανοτήτων που εδράζονται στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και έχουν άμεση επίδραση από το γενικότερο περιβάλλον (Chandler 1990, Sameroff 1987).

Η λεπτή κινητικότητα αντιστοιχεί στον  τρόπο μεταφοράς της κινήσεως μέσω μικρών μυϊκών ομάδων με στόχο την επίτευξη ελεγχόμενων κινήσεων και ειδικότερα τη χρήση αντικειμένων, (δεξιότητες υγιεινής, ένδυσης, δεξιοτήτων ελεύθερου χρόνου, όπως ζωγραφική, χειροτεχνία κ.α).

Οφείλουμε να τονίσουμε την ιδιάζουσα σημασία της ζωγραφικής στην ανάπτυξη της λειτουργικότητας του ατόμου.

Είναι κοινώς αποδεκτό για όλον τον κόσμο και τυγχάνει καθολικής αποδοχής το γεγονός ότι, ο λόγος δεν αποτελεί τη μοναδική πηγή εκφράσεως των όποιων συναισθημάτων.

Αν δούμε την τέχνη ως παράθυρο της ψυχής μέσα από το οποίο απελευθερώνονται βιώματα, σκέψεις, προσδοκίες, ελπίδες, ανησυχίες, οράματα, φόβοι, και πλήθος άλλων συναισθημάτων τότε θα κατανοήσουμε τη δυναμική της.

Αν μάλιστα μιλήσουμε συγκεκριμένα για τη ζωγραφική, τότε ευλόγως διαπιστώνουμε τη δύναμη και τη μαγεία του χρωστήρα, ο οποίος εκτός από το να γεμίζει με χρώματα έναν καμβά, ή ένα άλλο ζωγραφικό αντικείμενο, κατορθώνει να προσθέσει στο έργο ένα στοιχείο το οποίο δεν το κατορθώνει πάντα ο προφορικός λόγος.

Καλούμαστε λοιπόν να γίνουμε παρατηρητές των ατόμων με αναπηρία σε στιγμές που ζωγραφίζουν είτε σε ατομικό, είτε σε ομαδικό επίπεδο, έτσι ώστε να κατανοήσουμε την έννοια της ελεύθερης εκφράσεως  της ψυχής τους. Σημαντικό είναι να τους δοθεί η δυνατότητα να επιλέξουν τα υλικά που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν. Έτσι, νερομπογιές, πολύχρωμοι μαρκαδόροι, ξυλομπογιές, τέμπερες, έχουν την τιμητική τους. Τα άτομα με αναπηρία ζωγραφίζουν πάνω σε χαρτί, δημιουργώντας ελεύθερα σχήματα, γραμμές ή αναμειγνύοντας χρώματα, αλλά και βουτώντας τα χέρια τους μέσα στις νερομπογιές.

Μέσα από το εμπειρικό ζωγραφικό βίωμα, το άτομο με αναπηρία αναπτύσσει τη δημιουργικότητα του μέσα στα δικά του χρονικά πλαίσια. Αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός. Απ΄την παλέτα των χρωμάτων και των υλικών αυξάνεται το ενδιαφέρον του, διευρύνεται ο πειραματικός του ορίζοντας και αναφύονται νέες δυνατότητες του χαρακτήρα του.

Το άτομο με την όποια αναπηρία μαθαίνει να αναπτύσσει την ικανότητα της παρατηρήσεως. Η αποτύπωση της ζωγραφιάς του στο χαρτί μας φανερώνει εν μέρει την ψυχολογική του εικόνα. Αυτό είναι άκρως σημαντικό, διότι αυτή η δραστηριότητα εκτός του ότι έχει ψυχαγωγική υπόσταση, δύναται να λειτουργήσει και ως διαγνωστικό μέσο. Επίσης επιβάλλεται να τονίσουμε ότι η ανταλλαγή των ζωγραφικών τους δημιουργημάτων μεταξύ τους, ενισχύει την επικοινωνία.     

Η ζωγραφική έχει μεγάλη θεραπευτική δύναμη στα άτομα με αυτισμό, σύνδρομο Down, νοητική υστέρηση, σοβαρά ψυχιατρικά προβλήματα αλλά και με κινητικές δυσκολίες, καθώς θεωρείται και μέσο κοινωνικοποίησης, αποδοχή της ιδιαιτερότητας από τα ίδια τα άτομα (λόγω ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν την τάση προς απομόνωση).

Η έκφραση της εικαστικής δημιουργίας προσαρμόζεται σύμφωνα με τις προσωπικές ικανότητες του κάθε ατόμου.

Η φροντίδα μας και η αρωγή προς τον συνάνθρωπό μας είναι ένδειξη ποιότητας και πολιτισμού! Η επιλογή των κατάλληλων δεξιοτήτων για το άτομο με αναπηρία αποτελεί ενεργό συμμετοχή σε οποιαδήποτε δραστηριότητα, κατά συνέπεια την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο(όπως προαναφέραμε και παραπάνω) και την δυναμική και ίση παρουσία του με άτομα που ανήκουν στο σύνηθες πληθυσμό.

 Σύψα Ζωή

Καθηγήτρια Φυσικής Αγωγής – Ειδικής Αγωγής και Ζωγράφος